السَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا صَادِقاً مُصَدَّقاً فِي الْقَوْلِ وَالْفِعْل
عظم الله لنا و لکم الأجر بمصيبة ابی عبدالله ، جعفرابن محمد الصادق عليه السلام .
در باره اصول اربعمائه (چهارصدگانه) که در پست قبلی اشاره کرده بودید باید عرض کنم که "اصل" در علم اصول فقه و "اصل" در علم رجال دو اصطلاح متفاوت هستند و به قول مناطقه مشترک لفظی هستند . چه اینکه در اصطلاح علم رجال ، واژه «اصل» در كنار و قسيم كتاب به كار برده شده است؛ مثلاً در شرح حال "زید نرسی" گفته شده : " له كتاب و اصل " (زيد نرسي هم صاحب كتاب و هم صاحب اصل بوده است) .
اصل عبارت از كلام و بيانات معصوم(ع) است ، در صورتي كه كتاب يا مصنف عبارت از همين مجموعه است، همراه با استنباطاتي از مؤلف در مورد سخنان امام (ع) .
«اصل در حديث بر بخش خاصي از كتب حديث اطلاق مي‌شود ولي كتاب شامل همه نوع نوشته‌اي حديثي مي‌باشد. اصول اربعمأة به چهارصد اثري گفته می شود كه توسط اصحاب ائمه (ع) به طور مستقیم از ایشان اخذ شده و نوشته شده است .
يكي از قرينه‌هاي صحت حديث نزد علماي شيعه وجود آن در چند اصل يا تكرار آن در يك اصل و يا وجود حديث در يك اصل است كه صاحب آن از اصحاب اجماع باشد .
علت اعتماد به اصول این است كه معمولاً اصحاب ائمه عليهم‌السلام هنگام شنيدن حديث از امام بدون فوت وقت آن را مي‌نوشته‌اند كه قهراً احتمال فراموشي يا كم و زياد شدن متن آن كمتر است .
مؤلفان اين اصول همگي ثقه بوده‌اند، اما همگي لزوما عادل نبوده‌اند. تعدادي از مؤلفان شيعه و صاحبان اصول اگر چه دارای عدالت نیستند لکن كتبشان از جهت وثوق و امانتداری مورد تأييد و اعتماد است.
در عصر حاضر تعداد اندكي از اصول اربعمائه باقي مانده است، اما وجود آنها به صورت كامل حداقل تا نيمه پنجم (زمان تالیف كتب اربعه) قطعي است. لکن پس از تألیف کتب اربعه ، اهتمام به حفظ این کتب کاهش یافته که برخی علت اين امر را عدم ترتيب موضوعي اصول میدانند كه كار را برای مراجعه كننده مشكل می کرده و از طرفي هم كتب اربعه تقریبا تمام محتويات اين اصول را به صورت منظم درآورده بودند.
در این روزها که با طرح چهار سؤال نیم خطی که جواب دادن به هر یک ساعتها مطالعه میطلبد ، حقیر را در کتابخانه های قم سرگردان کرده اید ، وقتی در صدد جستجو بر روی مصادر رجالی شیعه بودم ، در کتابخانه مرحوم بروجردی در فیضیه ، با موضوعی برخورد کردم که در کتاب موجز و بسیط محقق معاصر شیخ جعفر سبحانی حفظه الله با عنوان "کلیات فی علم الرجال" نیز بدان اشارتی رفته است و آن این که در قالب موارد ، مؤلفین به از بین رفتن بخش عمده اصول در آتش سوزی کتابخانه سابور (که ظاهرا معرب شاپور است) در بغداد به عنوان یکی از عوامل نایابی غالب اصول در عصر حاضر اشاره کرده اند ، اگرچه بعد از مراجعه به برخی منابع دیگر در کم و کیف این موضوع شاهد بحثهایی بودم که به نظر حقیر بسا جای مطالعه و بررسی دارد .
این هم نظر آقای کامران ایزی مبارکه از محققین دانشگاه امام صادق علیه السلام در این رابطه :
پس از جمع آوری اصول در جوامع روایی، رغبت به استنتاخ آنها به واسطه سختی استفاده از آنها کم شد لذا نسخه های اصول کمیاب گردید و نسخه های قدیمی به تدریج از بین رفت. اولین بار به واسطه آتش سوزی کتابخانه شاپور هنگام ورود طغرل بیک - اولین پادشاه سلجوقی - به بغداد در سال 448 ق، اصولی که در این کتابخانه وجود داشت در معرض نابودی قرار گرفت. این واقعه پس از تألیف تهذیب و استصبار و جمع آوری آن دو از اصولی که مصدر آن دو کتاب بود، رخ داد. شیخ طوسی بعد از این رخداد از کرخ به سوی نجف هجرت کرد و آن شهر را تا مرکز علوم دینی گردانید و در سال 460 ق در همان شهر از دنیا رفت.بیشتر اصول اربعمائه اربعمائه، به همان صورت اوّلیه خود تا زمان محمدبن ادریس حلّی باقی بود. وی بخشی از مستطرفات سرائر را از برخی از همین اصول نگاشت. تعدادی از آنها نیز نزد سید رضی الدین علی بن طاوس (طبق نقل خود وی در کشف المحجّه) بود، که در کتب مختلف خود از آنها نقل کرده است. سپس نابودی و نایابی نسخه ها بتدریج به اصول اربعمائه عارض شد تا آن جا که تعداد بسیار اندکی را می توان در این زمان یافت. البته ممکن است در اطراف و اکناف جهان نیز نسخه هایی از اصول موجود باشد که ما از ان بی خبریم . (پایان نقل قول)
گویا در حال حاضرتنها 16 اصل باقی مانده که تمام آنها به صورت كامل در بخش خاتمه كتاب مستدركالوسايل آمده است.
برخي از اين اصول به صورت جداگانه نيز چاپ شده است. از مؤلفين صاحب اصل مي‌توان به افراد ذيل اشاره نمود : ابو‌سعيد ، عاصم بن حميد حنّاط كوفي ، زيد نرسي ، جعفر بن محمد حضرمي ، موسي بن بكر واسطي ، معاويه بن عمار ، احمدبن ابي نصر بزنطي و ابان بن تغلب .
در همین رابطه با کتابی برخوردم با عنوان "الأصول السته عشر" که دارالشبستر للمطبوعات در قم آن را چاپ کرده که البته مطئنم هم اکنون در بازار یافت می نشود . لذا می توانید به نرم افزار المعجم 3.0 مراجعه کنید .
این هم مشروح مقاله آقای ایزدی :
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر